In veel hoogontwikkelde economieën, waaronder Nederland, is het percentage ondernemers in de beroepsbevolking de laatste decennia flink gestegen. Velen van hen hebben kleine bedrijven. Het hogere aantal kleine ondernemers roept de vraag op in hoeverre benutting van schaalvoordelen, in toepassing van kennis en kapitaal, door ondernemers tegenwoordig nog belangrijk is. De schattingsresultaten van een door Panteia/EIM, samen met de Universiteit van Huelva, uitgevoerd internationaal onderzoek laten zien dat ondanks de stijgende aantallen ondernemers, de exploitatie van schaalvoordelen in onder meer R&D (‘embodied’ technologische vooruitgang) nog steeds een belangrijke rol speelt in moderne economieën. Het onderzoek laat echter ook zien dat vergeleken met veel andere Westerse landen, het belang van ‘disembodied’ (meer kennisintensieve, minder kapitaalintensieve) technologische vooruitgang in Nederland relatief groot is.

Technologische vooruitgang: ‘embodied’ of ‘disembodied’
Technologische ontwikkelingen hebben een belangrijke invloed op de gemiddelde bedrijfsgrootte in hoogontwikkelde economieën. Er kan een onderscheid gemaakt worden in ‘embodied’ en ‘disembodied’ technologische vooruitgang. Bij de eerste soort is de nieuwe technologie belichaamd (embodied) in nieuwe apparatuur zoals nieuwe machines. Dit type technologische vooruitgang vereist typisch investeringen in nieuwe apparatuur en is daarmee kapitaalintensief. Bij de tweede soort is de nieuwe technologie niet verankerd in nieuwe apparatuur maar kan bestaande apparatuur efficiënter worden benut door toepassing van nieuwe kennis en door toenemende ervaring, betere organisatie en door kleine verbeterinnovaties. Deze soort vereist relatief weinig kapitaal. Het is aannemelijk dat in economieën waar het concurrentievermogen van bedrijven vooral bepaald wordt door embodied technologische vooruitgang, de bedrijven gemiddeld groter zullen zijn dan in economieën waar disembodied technologische vooruitgang domineert.

Het belang van kennis is toegenomen
Ongeveer dertig jaar geleden werd algemeen aangenomen dat de gemiddelde grootte van bedrijven zou blijven stijgen met het niveau van economische ontwikkeling en de daarmee gepaard gaande hogere kapitaalintensiteit. Echter, mede door de ICT-revolutie is het belang van grote en dure machines (embodied technologische vooruitgang) de laatste decennia in veel sectoren afgenomen en dat van kennis (disembodied technologische vooruitgang) toegenomen. Analyses uit dit onderzoek laten hierbij zien dat het relatieve belang van disembodied technologische vooruitgang voor de gemiddelde bedrijfsgrootte in Nederland relatief groot is. Dit relatief grote belang van disembodied technologische vooruitgang (kennis) is in lijn met de toenemende aantallen kleine ondernemers in Nederland die de laatste jaren zijn waargenomen. De bevinding suggereert dan ook dat in Nederland de factor kennis een bepalende rol speelt voor het concurrentievermogen van bedrijven.