Veel ontwikkelde (OECD) landen hebben sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw in meer of mindere mate een omslag gemaakt van een zgn. ‘managed’ naar een zgn. ‘entrepreneurial’ economie. In dit laatste type economie is meer ruimte voor ondernemerschap en spelen kleinschalige, vaak nieuwe, bedrijven een belangrijke rol bij het stimuleren van innovatie en macro-economische groei.

In Nederland stijgt het aantal ondernemers in de beroepsbevolking (de ondernemersratio) bijvoorbeeld al sinds halverwege de jaren ’80. Er zijn echter ook ontwikkelde landen waar nog in het geheel geen sprake is van een omslag naar een dergelijke 'entrepreneurial' economie. Een frappant voorbeeld is Japan. In Japan is de ondernemersratio al sinds de jaren ’80 niet stijgende, maar dalende. Japan is een typisch voorbeeld van een ‘managed’ economie waar grote bedrijven in toenemende mate de dienst uitmaken. In ogenschouw nemend dat Japan ook met een dalende ondernemersratio nog steeds tot de welvarende landen behoort, is het interessant om het ondernemersklimaat in een meer ‘entrepreneurial’ economie (Nederland) en een meer ‘managed’ economie (Japan) met elkaar te vergelijken.

In dit rapport worden aan de hand van drie maatstaven van ondernemerschap (nl.: het aantal ‘nascent’ ondernemers en de aantallen ondernemers in jonge en bestaande bedrijven) de verschillen tussen Nederland en Japan besproken en verklaard. Voor de verklaring wordt gebruik gemaakt van vijf groepen factoren die ondernemerschap beïnvloeden: macro-economische condities, technologische factoren, sociaal-demografische factoren, de institutionele omgeving en culturele factoren. Voor elke determinant wordt met behulp van een decompositietechniek de bijdrage aan ondernemerschap vastgesteld voor zowel Japan als Nederland. Tevens bepalen we of deze bijdragen relatief groot of klein zijn ten opzichte van een benchmark van 20 OECD-landen.

Instituties in Nederland beperken ondernemerschap
Uit de analyse blijkt dat, ten opzichte van andere OECD-landen, de institutionele omgeving in Nederland een negatieve uitwerking heeft op ondernemerschap. Belemmerende factoren zijn met name de relatief hoge niveaus van sociale zekerheid en ontslagbescherming. Deze zorgen ervoor dat de opportunity costs van ondernemerschap relatief hoog zijn, waardoor mensen minder makkelijk de stap naar het zelfstandig ondernemerschap zetten. Anderzijds draagt de Nederlandse cultuur relatief sterk positief bij aan ondernemerschap. Zo is er bijvoorbeeld een hoge mate van individualisme in de Nederlandse samenleving waarin iedereen zijn eigen, persoonlijke, doelstellingen najaagt i.t.t. een collectivistische cultuur waarin de nadruk ligt op het nastreven van collectieve normen en waarden. Voor Japan zien we een tegengesteld patroon waar de instituties een relatief sterke positieve bijdrage leveren aan ondernemerschap en waar de cultuur sterk negatief uitpakt. Dit laatste effect heeft onder meer te maken met een hoge mate van collectivisme en sterke hiërarchische verhoudingen (d.w.z.: hoge machtsafstand) in Japan.