De vergrijzing van de bevolking heeft ingrijpende gevolgen voor onze samenleving. Over de toenemende vraag naar gezondheidszorg en de houdbaarheid van de huidige pensioenregelingen is al veel geschreven en gesproken. De vergrijzing kan echter ook invloed hebben op het aantal nieuwe ondernemers per jaar en op de wijze waarop deze ondernemers hun onderneming vorm willen geven. Bijvoorbeeld de keuze om al dan niet werknemers in dienst te nemen, of het aantal werknemers dat ze in dienst nemen.

Uit onderzoek van EIM blijkt dat beide beslissingen met de leeftijd van de ondernemer samenhangen. Oudere starters blijven vaker als ZZP-er actief, en als ze er al voor kiezen om werknemers in dienst te nemen werven ze minder werknemers dan jongere starters. Dit hangt vooral samen met het zelfvertrouwen dat startende ondernemers in hun eigen ondernemersvaardigheden hebben dat bij jongere starters over het algemeen sterker is. Dit vertrouwen speelt een belangrijke rol bij het nemen van de stap van ZZP-er naar werkgever, en vervolgens bij de groei van het bedrijf. Het is overigens niet duidelijk of oudere starters hun vaardigheden onderschatten, of dat jongere starters hun vaardigheden juist overschatten.

Het onderzoek is gebaseerd op het Starterspanel: een panel van ondernemers die in 1998, 1999 of 2000 als ondernemer begonnen zijn en vervolgens jaarlijks zijn ondervraagd over hun bedrijfsvoering. Voor dit onderzoek is gekeken naar alle 800 ondernemers die drie jaar na de start nog in het panel zaten.

De eerste stap: werknemers werven of niet?
Voordat ondernemers besluiten hoeveel werknemers ze in dienst willen nemen, moeten ze eerst besluiten óf ze wel werknemers willen werven: willen ze werkgever worden, of blijven ze liever zonder werknemers werken? Om dit te onderzoeken is een probitanalyse uitgevoerd om de ondernemers met personeel te vergelijken met de ondernemers zonder personeel. Hoe ouder een ondernemer is, hoe lager de kans dat hij of zij drie jaar na de start werknemers in dienst heeft. Verder onderzoek laat zien dat dit leeftijdseffect indirect is: als het model met meerdere verklarende variabelen wordt uitgebreid, wordt er geen directe invloed van leeftijd meer gevonden. In plaats daarvan blijkt de kans om werkgever te worden toe te nemen naarmate starters meer overtuigd zijn van hun ondernemerskwaliteiten en als ze geen HBO of WO-opleiding hebben afgerond. Ook een zekere mate van risicobereidheid lijkt te helpen. Oudere starters blijken vaker een HBO-of WO opleiding te hebben afgerond, geven minder hoog op over hun eigen ondernemerschapsvaardigheden en zijn minder risicobereid. Dit kan verklaren waarom oudere starters minder vaak ervoor kiezen om werknemers te werven dan jongere starters. Andere resultaten zijn dat de keuze om werknemers te werven positief samenhangt met de beschikbaarheid van voldoende startkapitaal en de bereidheid om fulltime te werken, maar het is hier niet duidelijk wat oorzaak en gevolg is.

Hoeveel werknemers?
Voor de groep ondernemers die na drie jaar een of meerdere werknemers in dienst had, is vervolgens (op basis van een count model) onderzocht welke factoren het aantal werknemers kunnen verklaren. Binnen de groep starters met personeel in dienst blijkt dat de meeste werkgelegenheid gecreëerd wordt door ondernemers van ongeveer 35 jaar. Daarboven geldt: hoe ouder de leeftijd waarop een ondernemer voor zichzelf begint, hoe minder werknemers in dienst. Ook deze relatie met leeftijd blijkt indirect te zijn: naarmate ondernemers lager scoren qua vertrouwen in eigen ondernemersvaardigheden, nemen ze minder werknemers in dienst. Opleidingsniveau en risico-bereidheid zijn hier niet van invloed. 

Tot slot is het relevant om vast te stellen dat de uitkomsten van dit model anders zijn dan de uitkomsten van het model waarmee het al dan niet werven van werknemers is verklaard. Zowel de aard van de samenhang met leeftijd is anders, alsmede de kanalen waarlangs de indirecte invloed van leeftijd verloopt. In diverse economische modellen wordt aangenomen dat de keuze tussen 0 of 1 werknemers vergelijkbaar is met de keuze tussen 9 of 10 werknemers. Onze resultaten laten echter zien dat er sprake is van twee verschillende beslissingen: de keuze om al dan niet werkgever te worden hangt van andere factoren af dan het aantal werknemers dat vervolgens in dienst genomen wordt.