Onlangs onderzocht EIM de reactie van MKB bedrijven in de metaalsector op de crisis en de mate waarin dit de afhankelijkheid van klanten heeft veranderd. In dit onderzoek wordt zoveel mogelijk een vergelijking tussen de situatie ‘voor’ en ‘na’ de crisis gemaakt. In het onderzoek wordt een onderscheid gemaakt tussen de subsectoren service en onderhoud, vervaardiging eindproducten, vervaardiging onderdelen en/of halffabricaten en bepaalde bewerkingen.

De wereldwijde financiële en economische crisis, die zich in alle facetten toonde in de tweede helft van 2008, treft nagenoeg alle sectoren. De industrie, en dan vooral ook de metaalindustrie, is sterk getroffen. In dit onderzoek ligt de focus op de reactie van MKB-bedrijven in de metaalindustrie op de crisis. Het onderzoek is uitgevoerd middels een telefonische enquête die in de zomer van 2009 is gehouden onder metaalbedrijven die ook in 2008 al hebben deelgenomen aan een onderzoek. Er wordt zoveel mogelijk een vergelijking tussen de situatie voor en ‘na’ de crisis gemaakt. Aan het onderzoek hebben alleen bedrijven uit het MKB (tot 100 werkzame personen) meegedaan. De belangrijkste subsectoren zijn service en onderhoud, vervaardiging eindproducten, vervaardiging onderdelen en/of halffabricaten, en bepaalde bewerkingen.

Omzetontwikkeling
Meer dan de helft van de respondenten geeft aan dat de omzet in de eerste helft van 2009 is gedaald t.o.v. de eerste helft van 2008. Ongeveer een derde geeft aan dat de omzet in de eerste helft van 2009 met meer dan 20% is afgenomen in vergelijking met de situatie een jaar eerder. Hier staat tegenover dat bijna 10% van de ondernemers zegt een stijging van de omzet met meer dan 20% te hebben gerealiseerd. Dit geldt echter alleen voor bedrijven tot 20 werkzame personen. Per saldo zijn de bedrijven er dus fors op achteruit gegaan, maar zijn de kleine bedrijven (voorlopig) minder hard getroffen dan de grote bedrijven. Dit komt doordat de kleine(re) bedrijven zich meer richten op service en onderhoud dan de grote(re) bedrijven. Hierdoor hebben deze bedrijven minder last van conjuncturele schommelingen omdat in crisistijd mensen vaker kiezen voor reparatie dan voor vervanging. Dus de bedrijven die zich richten op service en onderhoud varen daar wel bij. Een andere oorzaak is dat de kleine bedrijven minder exporteren dan de grote bedrijven. Gezien de sterk teruggelopen wereldhandel zien exporterende bedrijven/sectoren hun af- en omzet tot nu toe meestal harder afnemen dan bedrijven die niet of minder exporteren. Tot slot richten de kleine bedrijven zich vaker op consumenten/particulieren die, indien ze hun baan behouden, in eerste instantie minder hard worden geraakt door de crisis.

Investeringen
Voor de totale groep bedrijven gedlt, dat het aandeel bedrijven dat in de eerste helft van 2009 minder heeft geïnvesteerd dan in de eerste helft van 2008, groter is dan het aandeel bedrijven dat zegt meer geïnvesteerd te hebben. Gemiddeld heeft ongeveer een kwart van de bedrijven evenveel geïnvesteerd als in dezelfde periode in 2008. Bij de bedrijven met meer dan 10 werkzame personen ligt dit aandeel wat hoger dan bij de overige bedrijven. Vooral de kleinere bedrijven geven aan helemaal niet geïnvesteerd te hebben. Het is echter niet duidelijk of dit eveneens het geval was in de eerste helft van 2008 en er dus sprake is van een daling van de investeringen of eenzelfde situatie in 2008. Op de vraag waarin men vooral heeft geïnvesteerd zegt het overgrote deel van de bedrijven te hebben geïnvesteerd in nieuwe machines en gereedschappen. Daarnaast is ook relatief vaak geïnvesteerd in nieuwe computers, personeel, opleidingen, het wagenpark en het bedrijfspand c.q. de fabriek.

De klant
Grote(re) bedrijven zijn voor een groter deel van hun omzet afhankelijk van hun belangrijkste klant dan kleine(re) bedrijven. De kennis over het aantal afnemers van de belangrijkste klant is in 2009 in vergelijking met 2008 sterk verbeterd. Bijna 60% van de belangrijkste klanten exporteert. Dit maakt de metaalindustrie ook indirect kwetsbaar voor een dalende wereldhandel. De belangrijkste afnemers van de grote(re) bedrijven exporteren gemiddeld vaker dan die van de kleine(re) bedrijven.