Zelfstandigen zonder personeel zijn net zo hard getroffen door de crisis als de gemiddelde ondernemer in het MKB. Opvallend is dat de zzp’er die zichzelf karakteriseert als ondernemer beter met de crisis omgaat dan de zzp’er die zichzelf zelfstandige, zzp’er of freelancer noemt.

EIM heeft in december 2009 een enquête uitgevoerd onder zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers). Daarmee is een beeld geschetst van zzp’ers in 2009. Zzp’ers zijn ondernemers die werken zonder personeel en medeondernemer en vooral hun eigen arbeid verkopen. Zo gedefinieerd zijn er daarvan zo’n 400.000 in Nederland. In 2009 gestarte en gestopte zzp’ers zijn buiten beschouwing gebleven.

De zzp’ers kenden in 2009 een gemiddelde omzetdaling van ongeveer 6 procent. Dat is vergelijkbaar met de omzetdaling die EIM eerder vond voor andere ondernemingen in het MKB. De voornaamste oorzaken voor de omzetdaling zijn de druk op de tarieven (prijzen), de afgenomen omvang per opdracht en een verslechterd betalingsgedrag (langere termijnen en meer wanbetaling). Het aantal opdrachten is in 2009 per saldo amper afgenomen.

De zelfstandigen zonder personeel die zichzelf karakteriseren als “ondernemers” presteerden in 2009 gemiddeld beter dan mensen die zichzelf freelancer, zzp’er of zelfstandige noemen. Dat hangt samen met het algemene beeld dat zzp’ers zich meestal niet laten vergelijken met uitzendkrachten: zzp’ers worden veelal gevraagd vanwege hun kennis of specifieke vaardigheden.

Binnen de groep zzp’ers presteren de zzp’ers in handelsgerichte sectoren minder goed dan dienst-verleners. Ook dit is vergelijkbaar met het totale MKB. Hoger en middelbaar opgeleide zzp’ers presteren over het algemeen beter. En de zzp’ers die actief zijn in een hoger marktsegment, presteren ook beter.

In het crisisjaar 2009 hebben relatief veel zzp’ers geïnvesteerd in immateriële posten en in zichzelf: ten opzichte van 2008 is meer geïnvesteerd in opleiding, scholing en cursus, in software, in productontwikkeling en in marktbewerking.

Inkomensvoorzieningen hebben te lijden onder de crisis. Vooral op pensioenopbouw wordt gekort: bijna 15 procent van de zzp’ers legde hiervoor in 2009 minder opzij dan in 2008. Op de arbeids-ongeschiktheidsverzekering wordt in mindere mate bespaard, maar ook hiervoor werd door 7 procent van de zzp’ers minder opzij gezet dan in 2008.

Zzp’ers zijn overwegend optimistisch over de toekomst. Er zijn duidelijk meer ondernemers die een omzetstijging verwachten dan die een daling verwachten in 2010. De sectoren die op dit moment in moeilijk vaarwater zitten, zijn ook voor 2010 het meest negatief.