Wettelijke informatieverplichtingen kosten het Nederlandse bedrijfsleven jaarlijks miljarden euro's. In 2001 bedroegen de hiermee verbonden administratieve lasten ruim 9 miljard euro ofwel 2 à 3 % van het Bruto Nationaal Product. Met name de kleine bedrijven gaan hieronder gebukt. Dat is betreurenswaardig want onnodige administratieve lasten hebben een negatief effect op de economische groei en de werkgelegenheid. Om die reden heeft de Nederlandse overheid zich sedert 1994 expliciet ten doel gesteld de administratieve lasten voor het bedrijfsleven in de periode 1994-2002 substantieel met 25 % te verlagen. Het resultaat is echter niet spectaculair, de administratieve lasten zijn uiteindelijk in 2001 ruim 6% lager dan het geval zou zijn geweest zonder dit beleid. Dit blijkt uit onderzoek van EIM-promovendus André Nijsen.

Dansen met de Octopus

Hoewel informatieverplichtingen op zichzelf een onmisbare functie vervullen voor de overheid zijn er toch voldoende indicaties dat niet alle informatieverplichtingen even onmisbaar zijn en dat bepaalde informatie efficiënter zou kunnen worden gevraagd aan het bedrijfsleven. Voor een echt succesvol beleid gericht op de reductie van administratieve lasten is diepgaande kennis van de bestuurlijke achtergronden van het fenomeen administratieve lasten nodig. Tot voor kort ontbrak deze kennis. Op 23 januari 2003 promoveert André Nijsen aan de Erasmusuniversiteit te Rotterdam op een proefschrift getiteld 'Dansen met de Octopus', dat beoogt in deze lacune te voorzien. Hiervoor heeft hij een bestuurskundige visie ontwikkeld, gericht op het verwerven van inzicht in de oorzaken van de administratieve lasten van het bedrijfsleven. Kern van deze visie is dat de belangrijkste oorzaken van administratieve lasten niet binnen de bedrijven liggen maar in het Bestuursrecht zelf, met name in dat deel dat gaat over de inrichting en vormgeving van de informatieverplichtingen. Men kan zeggen dat er in het algemeen te weinig afstemming is tussen de verschillende onderdelen van het Bestuursrecht. Ook wordt in het proefschrift veel aandacht besteed aan de functie van informatieverplichtingen binnen de beleidscycli van de overheid in de relatie tot de publieke doelen binnen een sociale rechtsstaat als Nederland. De auteur van deze studie is directielid van onderzoeksbureau EIM te Zoetermeer.

Achtergronden

De belangrijkste maatschappelijke achtergrond van het verschijnsel administratieve lasten is de behoefte van de overheid aan informatie over de aan haar toevertrouwde publieke doelen. De burgers van een sociale rechtsstaat verwachten dat de overheid zorgdraagt voor de realisatie van talrijke publieke doelen. Voorbeelden hiervan zijn de bescherming van burgers (gezondheidszorg), consumenten (voedselveiligheid), werknemers (veilige werkplekken), het milieu etc.. Verwacht wordt dat dit beroep op de overheid vanuit de burgers nog zal toenemen. Recente rampen als de cafébrand in Volendam, de vuurwerkramp in Enschede en de MKZ-crisis zijn daar mede oorzaak van. Om deze publieke doelen te kunnen realiseren moet de overheid het gedrag van bedrijven (en burgers) reguleren. Individuele bedrijven zijn onvoldoende in staat  hiervoor binnen de private sfeer effectieve arrangementen te treffen. De overheid doet dit door het opleggen van verplichtingen gericht op het gedrag van en toestanden binnen bedrijven, de zogenaamde inhoudelijke verplichtingen, en door het houden van toezicht op de naleving daarvan. Dit toezicht uit zich in talloze informatieverplichtingen voor het bedrijfsleven. Bovendien moet de overheid belastingen en premies heffen bij het bedrijfsleven om aan haar, met publieke doelen verbonden, financiële verplichtingen te kunnen voldoen. Ook deze geldoverdrachten gaan gepaard met zeer veel informatieverplichtingen voor het bedrijfsleven. Voor de regulering van het gedrag van bedrijven en het opleggen van informatieverplichtingen hanteert de overheid het bestuursrecht.

Meetinstrument

Voor het vaststellen van de oorzaken van de administratieve lasten is een geschikt meetinstrument nodig. In dit proefschrift wordt uitgebreid ingegaan op de ontwikkeling van zo'n instrument. Daarbij wordt ingegaan op de klassieke problemen welke zich voordoen bij het meten van administratieve lasten. Eén van deze problemen is dat het gaat om kosten die als het ware verborgen zijn in de bedrijfsadministraties en daar alleen door het hanteren van bijzondere technieken uit te halen zijn. Dit meetinstrument, Mistral® geheten, wordt gepresenteerd. Ook wordt aangegeven hoe parlementariërs en ambtenaren die betrokken zijn bij het ontwerpen en uitvoeren van wetgeving - op basis van de meetresultaten - informatieverplichtingen zo efficiënt mogelijk kunnen inrichten gedurende alle fasen van de beleidscycli. Daarmee is één van de voorwaarden vervuld om te komen tot een echt succesvol beleid gericht op de reductie van administratieve lasten van het bedrijfsleven.

Informatie

Het proefschrift 'Dansen met de Octopus : Een bestuurskundige visie op informatieverplichtingen van het bedrijfsleven in de sociale rechtsstaat' kunt u bestellen voor EUR 32,50  bij mevr. Michèle Lambert, tel. 079 36 34 of e-mail mil@eim.nl (bestelnummer S200301). U kunt tevens de samenvatting van het proefschrift downloaden van de website: www.eim.nl/mkb-en-ondernemerschap.