Het gemiddelde besteedbare inkomen van zelfstandigen is in de jaren negentig sterk gedaald. In 1998 is dit zelfs afgenomen tot onder het gemiddelde niveau van werknemers. Tegelijkertijd bestaat onder zelfstandigen wel veel meer variatie in hoogte van de inkomens. Dit komt deels door het grotere risico dat ondernemers nemen ten opzichte van werknemers in loondienst. Dat kan resulteren in een hoog inkomen, maar ook in een zeer laag inkomen. Dit blijkt uit een grootschalig onderzoek van EIM, waarin de inkomensontwikkeling van zelfstandigen en werknemers wordt vergeleken voor de periode 1977-1998.

Tussen 1990 en 1998 is het gemiddelde besteedbare inkomen van zelfstandigen met 29% afgenomen. In 1998 had een zelfstandige gemiddeld zelfs minder te besteden dan een werknemer. Tot het begin van de jaren negentig deden zelfstandigen het veel beter dan werknemers. Vanaf 1977 tot aan 1990 nam het inkomen van zelfstandigen in reële termen toe met maar liefst 50%, tot ver boven het gemiddelde inkomensniveau van werknemers. Onderzoek van EIM heeft dit aangetoond, waarbij data uit de Inkomensstatistiek zijn gebruikt, afkomstig van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In deze dataset zijn gedetailleerde inkomensgegevens verzameld van meer dan 280.000 personen.

Toename aantal starters

De conjunctuurstand heeft een grote invloed op de inkomensontwikkeling van zelfstandigen en werknemers. Daarnaast is de sterke afname van het inkomen van zelfstandigen te verklaren door de toename van het aantal starters. Ook de opkomst van het aantal deeltijdondernemers speelt een rol. Ondernemerschap is sinds eind jaren tachtig in zwang geraakt. Overheidsbeleid heeft hier een aandeel in: de omvang van de fiscale faciliteiten voor ondernemers is sterk toegenomen. Zo is de som van de drie belangrijkste ondernemersfaciliteiten (zelfstandigenaftrek, fiscale oudedagsreserve (FOR) en investeringsaftrek) gestegen van 9% van het bruto-inkomen in 1977 tot 26% in 1998.

Ook inkomen directeuren-grootaandeelhouders gedaald

Ook het besteedbare inkomen van directeuren-grootaandeelhouders (dga's) is met 19% afgenomen tussen 1990 en 1998. De gemiddelde dga haalt meer inkomsten binnen dan de gemiddelde zelfstandige: afhankelijk van het onderzochte jaar houdt een dga netto tussen 25% en 50% meer over. Het aandeel vrouwen onder zelfstandigen is in de periode 1977-1998 toegenomen van 12 naar 32%. (Het aandeel vrouwen onder werknemers is gestegen van 18 naar 34%.) Het gemiddelde inkomen van vrouwen blijft echter nog steeds sterk achter bij dat van mannen (zowel binnen de groep zelfstandigen als de groep werknemers). In 1998 lag het inkomen van mannen onder zelfstandigen 47% en onder werknemers 42% hoger dan dat van vrouwen. Het onderzoek levert geen indicaties dat de inkomens van mannen en vrouwen naar elkaar toegroeien.

Informatie

Meer informatie vindt u in de EIM-publicatie 'Vrijheid, ongelijkheid en ondernemerschap'. U kunt de publicatie (bestelnummer B200201, 50 euro) telefonisch (079 341 36 34) of per fax (079 341 50 24) bestellen bij EIM. U kunt deze ook gratis downloaden via de Kennissite MKB en Ondernemerschap.