In een sociale rechtsstaat als de Nederlandse legt de overheid het bedrijfsleven veel 'bedrijfsvreemde' verplichtingen op. Dit moet de overheid wel doen, omdat zonder medewerking van het bedrijfsleven publieke doelen als een schoon milieu, veiligheid, goede arbeidsomstandigheden, maar ook de inning van belastingen en premies onhaalbaar zijn.

Een belangrijk deel van deze verplichtingen bestaat uit het informeren van de overheid over gedrag van en toestanden in het bedrijfsleven in relatie tot dergelijke publieke doelen. De kosten van deze informatieverstrekking door het bedrijfsleven zijn administratieve lasten. Kennis van deze informatieverplichtingen en hun effect op het bedrijfsleven in de vorm van administratieve lasten, is voor parlementariërs en beleidsambtenaren een noodzakelijke voorwaarde om kwalitatief goede wetgeving te kunnen maken. Alleen dan kunnen onnodige administratieve lasten en een bijgevolg suboptimale naleving van informatieverplichtingen door het bedrijfsleven worden voorkomen.

Informatieverplichtingen vervullen sleutelrol binnen beleidscycli overheid

Het onderzoek van EIM bv, met als titel 'Information obligation in the policy chains of the Dutch constitutional state' toont aan dat aan het bedrijfsleven opgelegde informatieverplichtingen een sleutelrol vervullen binnen de beleidscycli van de overheid. Aan het begin van de beleidscyclus, in de beleidsvoorbereidende fase, hebben informatieverplichtingen vooral een probleemsignalerende functie. Wat gaat goed en wat gaat niet goed in de bedrijven? In de uitvoeringsfasen van de beleidscyclus ligt het accent veel meer op de reguliere informatieverstrekking door het bedrijfsleven aan de overheid waardoor, bijvoorbeeld, de Belastingdienst zijn werk kan doen. Ten slotte, in de handhavingsfase, hebben de informatieverplichtingen vooral het karakter van toezicht op het bedrijfsleven. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de controle op de naleving van vergunningenvereisten. Het belang van adequaat toezicht mag blijken uit de gevolgen van een onzorgvuldig vergunningenbeleid dat mede oorzaak was van de vuurwerkramp in Enschede en de cafébrand in Volendam.

Uiteindelijke verantwoordelijkheid blijft bij overheid

De overheid kan het bedrijfsleven op veel manieren betrekken bij het naleven van verplichtingen: met geboden en verboden, met financiële prikkels (heffingen of subsidies), maar ook door een beroep te doen op het verantwoordelijkheidsgevoel van ondernemers of hun vertegenwoordigers. Mede als gevolg van de toenemende maatschappelijke behoefte aan veiligheid en gezondheid is de hoeveelheid sociale regelgeving met bijhorende informatieverplichtingen voor het bedrijfsleven de laatste decennia explosief toegenomen. Verwacht wordt dat deze trend zal doorzetten. De overheid kan de naleving door het bedrijfsleven van deze veelheid aan regelgeving alleen nog maar handhaven door in toenemende mate een appel te doen op maatschappelijk verantwoord ondernemen. Dat neemt niet weg dat de uiteindelijke verantwoordelijkheid voor de realisatie van publieke doelen bij de overheid blijft. Omdat het merendeel van het bedrijfsleven bestaat uit kleinere ondernemingen, is het voor een goede naleving van het grootste belang dat de overheid bij de vormgeving van wettelijke informatieverplichtingen rekening houdt met de kenmerken van het midden- en kleinbedrijf.

Bestelinformatie

Meer informatie vindt u in de EIM-publicatie 'Information obligation in the policy chains of the Dutch constitutional state'. Deze publicatie (bestelnummer B200101, 60 euro) kunt u telefonisch (079 341 36 34) of per fax (079 341 50 24) bestellen bij EIM. U kunt de publicatie ook gratis downloaden via de Kennissite MKB en Ondernemerschap.

Van deze publicatie is ook een Nederlandstalige versie beschikbaar onder de titel 'Informatieverplichtingen in de beleidsketens van de Nederlandse sociale rechtsstaat; rol van het bedrijfsleven'. De Nederlandstalige versie kan eveneens besteld worden bij EIM (bestelnummer S200101, 50 euro) maar is niet on line beschikbaar.