Panteia heeft uitgebreid onderzoek verricht naar hoe ondernemend de culturele erfgoedsector is. In samenwerking met de leerstoel Bibliotheekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, werden de museumsector en de openbare bibliotheeksector onder de loep genomen en met elkaar vergeleken. Uit het onderzoek blijkt dat beide sectoren ondernemerschap als een noodzaak ervaren gezien de bezuinigingen op de culturele subsidies. Ze worstelen echter ook met de paradox dat wanneer de eigen inkomsten toenemen de subsidiekraan wellicht strakker aangedraaid wordt. Per saldo levert dat dan niet altijd winst op. Toch valt er ook veel te winnen bij meer ondernemendheid in de culturele sector. Daarom is het van belang te weten welke factoren van invloed zijn op deze ondernemendheid.

Sector goed van start met ondernemende activiteiten
Onder Nederlandse musea en openbare bibliotheken is onderzocht in welke mate sprake is van proactiviteit, risicobereidheid en innovativiteit. Deze drie aspecten tezamen bepalen de mate van ondernemendheid. Hierbij valt op dat er in beide culturele sectoren een goede start gemaakt is met de invulling van het begrip ondernemendheid. Zo zijn er wat betreft proactiviteit voorbeelden als het Vrienden van-concept, verhuur van ruimtes, netwerk vergroten, sponsoring voor de extra’s. Op het gebied van innovativiteit komen voorbeelden voorbij als een reizende museale collectie, collectie in bruikleen tegen betaling, fondsenwerving, samenwerking en kennisdeling. Alhoewel de risicobereidheid in beide sectoren minder sterk ontwikkeld is, zijn hiervan ook al aardige voorbeelden te zien zoals crowdfunding, betaling vragen voor diensten en het aangaan van partnerships met commerciële organisaties. Uit het onderzoek blijkt dat eerdere ervaringen van de directie in andere culturele sectoren en/of het bedrijfsleven ertoe leidt dat organisaties een sterkere ondernemende houding hebben.

‘Cultureel ondernemerschap’ stuit op vele hindernissen
Daarnaast valt er nog veel te winnen in de museum- en bibliotheeksector. In het onderzoek zijn hindernissen aan het licht gekomen, zoals de taaie organisatiecultuur, die de overgang naar een meer marktgerichte instelling reëel in de weg staan. Ook de ‘subsidieparadox’ speelt een rol. Een ‘beloning’ voor meer marktgerichtheid en ondernemerschap kan een vermindering van subsidiegelden zijn. Dit vooruitzicht zal de ondernemendheid binnen culturele instellingen niet stimuleren.  Verder worden aspecten genoemd als zelfstandig kunnen zijn door ‘lossere banden’ met de gemeente, en in staat zijn de eigen organisatiecultuur te kunnen veranderen. Uit aanvullende analyses komt verder naar voren dat binnen culturele instellingen de ondernemende houding bijna even sterk tot uitdrukking komt in het versterkt nastreven van sociale en culturele doelen als in een grotere marktgerichtheid. Het vergroten van het publieksbereik volgt op duidelijke afstand.